Ahmet Mithat Efendi'nin kaleme aldığı "Felâtun Bey ile Rakım Efendi" bir Tanzimat Dönemi kitabıdır.
“Felâtun Bey ve Rakım Efendi” Batı hayranlığına bir eleştiri olarak yazılmıştır. Temelde Batılılaşmanın yanlış anlaşıldığını da okuyucuya sunmaktadır. Kitabın ana karakterini oluşturan Felâtun Bey ve Rakım Efendi karakterlerinin isimlerinde geçen “bey” ve “efendi” farklılaşması da doğu ve batı karşılaştırmasına vurgu niteliğindedir.Felâtun Bey batı hayranı, mirasyedi, şımarık bir karakter olarak tanıtılırken, Rakım Efendi ahlaklı, dürüst ve çalışkan bir karakter olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu iki karakter karşılaştırmasından da anlaşılacağı üzere Batılılaşma eleştirisi yapılmaktadır.
Genel olarak “batı” ve “doğu”nun karşılaştırıldığı bu tarz kitaplarda, “doğu” tarafı yoz bir taraf olarak da ifade edilir. Fakat bu kitapta ifade edilen “doğu” kültürlü, çalışkan, güzel ahlaklı bir yan olarak belirtilmektedir ki bu anlamda kitabın “doğu” tanımlaması pozitif bir doğu profili çizmemize fırsat tanımaktadır. Bu yaklaşım “doğu” tanımlamasında yapılan önyargılı bazı eleştirilerin de törpülenmesine fırsat sunmaktadır. Bu noktadan baktığımızda yabancı dilde çeviriler yaparak hayatını kazanan kültürlü, iyi vicdan sahibi, ahlâklı, düzgün üsluplu Rakım Efendi karakterinin yazar tarafından bir taraf olarak seçildiği de aşikârdır. Zirâ “batı” özentisi olarak karşımıza çıkan Felâtun Bey’in barındırdığı hovardalık gibi kötü huylar Rakım Efendi’nin karakterinde olağan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu anlamda “doğu” ve “batı” karşılaştırmasında olumlu ve olumsuz yanların birlikte karşılaştırılarak okuyucunun taraf tutma özeline bırakılmış olmasının okuyucuda daha olumlu bir his oluşturacağı kanaatindeyim. Bunun yanında kitap Tanzimat döneminde yazılmış bir eser olması sebebiyle; kölelerin azad edilerek evde hizmetli cariye olarak ikamet ettirilmesi, evde ev işlerine de yardımcı arap dadı geleneği ve büyük malikânelerde yaşayan gayrimüslim ailelerin çocuklarına Türkçe eğitimi aldırmaları gibi dönemin alışkanlıklarından da bize bazı ip uçları sunmaktadır. Kölelik ve cariyelik de günümüz bakış açısıyla “doğu”nun olumsuz yanlarını ifade ediyor gibi düşünülse de o dönemin normalini yansıtması sebebiyle yazarın taraflı bakış açısına yaptığım eleştiride bu konuyu dahil etmedim.
Kitabın genel olarak okuyucuda uyandırdığı his ise eğlenceli bir dönem kitabı olduğu yönünde. Son derece akıcı, keyifle okunan ve içinde bir parça da durum komedisi barındıran bu kitabı Tanzimat döneminde yazılmış bir batı özentiliği eleştirisi olarak değerlendirebilirsiniz. Keyifli okuyacağınıza inandığım bu kitap için keyifli okumalar dilerim.
Felâtun Bey ile Rakım Efendi
Ahmet Mithat Efendi
Nilüfer Yayınları
159 Sayfa
Puan
★★★★★
Yorumlayan Esen BERBER
