Yeraltından Notlar Fyodor Mihayloviç Dostoyevski

"Ben hasta bir adamım. Kötü bir adamım. Suratsız bir adamım ben..." Bu cümlelerle başlıyor Yeraltından Notlar. Ruhu çelişkilerle dolu, huysuz bir adamın belli bir sıra gözetmeksizin kaleme aldığı notlar. Kırk yaşında kaba bir adam. Kararsız. Sinir bozucu. Kırıcı, yıkıcı, nihilist. İnsanlar hakkında çabuk hükümler veren yeraltı yargıcı. "Çoğu zaman" der "böcek olmayı arzuladım." "Yemin ederim ki, her şeyi fazlasıyla anlamak bir hastalıktır, tam manasıyla bir hastalık."

Dostoyevski'yi bilmeyen yoktur. Ele aldığı karakterlerin ruhunu serer önümüze. Orada gizli saklı hiçbir şey kalmaz. Karakter namına ne varsa, sanki daha o gün karşılaşmış gibi tanıdık gelir bize. Ya da... Ya da ne bileyim hemen hepimiz muhakkak aynaya bakarız her gün. Zweig, Dostoyevski için, bireyin romanını en iyi onun yazdığını söyler. Mesela kahramanımız (adı yok) bir anısını anlatırken; hayat kadını Liza'yi etkilemeye çalışması, onun ne muazzam bir yazar olduğunu ispat ediyor adeta. Liza ve sinir bozucu yeraltı canavarının sahnesini okuyunca Dostoyevski'yi daha iyi tanıyacaksınız.
Okuyanlar bilir, Albert Camus'un Yabancı romanı vardir. Ve kahramanı, Meursault. Ne olursa olsun, "benim için fark etmez, olsa da bir olmasa da bir" diye tepki verir. Yeraltı kahramanımız da Meursault'un atası gibidir. Onun için de bazı şeyler birdir. Yani ne olabilir ki hayatta önemli olan? Kırk yaşında olan ve kırk yaşından sonrasını yaşamanın bayağılık ve ayıp olduğunu düşünen biri için.
Yeraltından Notlar kitabı bir çeşit aforizmalar kitabı gibidir. Dostoyevski'nin okuyucusuna karşılıksız mektuplari. Hatta tüm insanlara. Zira üslup olarak sohbet havasında "siz" "bayım" "baylar" gibi seslenme ifadeleri kullanır sürekli. Fakat kahraman her zamanki gibi huysuzdur bu konuda da ve tutarsız. Dostoyevski'yi yalanlamak istercesine "halbuki ben yalnız kendim için yazıyorum" der. "Yazdıklarımı kimse okumayacak, bunu açıkça söyledim zaten." Neden yazıyor peki bunları? Savunması daha da ilginç: "Kağıt üzerinde daha azametli duruyor" anılar...
Bu tuhaf "notlar" okura, Dostoyevski'nin inanç, dünya görüşü hatta ruhunun kapılarını açıyor gibidir. Onu tanımak için güzel bir başlangıç. Üstelik bir müjde: Sosyal medyada Dostoyevski imzasıyla paylaşılan çoğu söz bu kitapta. Dedim ya aforizmalar kitabı gibi.  Ne çare Dostoyevski için hiç de öyle değildir.  "Yani bu, edebi bir eserden ziyade günahlarımın kefaretini ödemek oldu."

Fyodor Mihayloviç Dostoyevski

Yeraltından Notlar

Türkiye İş Bankası Kultur Yayinlari

139 Sayfa

Mehmet Keklikçi