Anadolu'da düz bir ova. Ova içinde Porsuk dolaylarında kerpiç evlerden küçük köy. Karanlığı yaran it ulumaları, köyün varlığını haber veriyorlar sanki.
Milli Mücadele dönemi ve köylüler savaştan uzak, tek korkuları askere çağrılmak. Öyle ki savaş uçakları gökyüzünde dolandığında, "uçaklar sayesinde kargalardan iz kalmadı. Harman yerlerinde tahılı hep yirlerdi" diyen Türk köylüsü! Cahil bırakılmış, okuma yazması olmayan, bayağı insanlardır bunlar! Türk köylüsü, Anadolu insanı. Aydınları yüzünden karanlıkta kalmış kalabalık, kuru bir yığın. 32 yaşında sağ kolunu kaybetmiş emekli subay Ahmet Celal'e göre durum tam da budur.
Ahmet Celal, bir İstanbul efendisidir romanda. Celal Paşa'nın oğlu, okumuş entelektüel bir kişilik. Yakup Kadri, roman kahramanı Ahmet Celal üzerinden Türk entelektüellerinin köylüyü cahil bırakmasına eleştiri getiriyor. Şöyle seslenir: "Şimdi elinde orak, buraya hasada gelmişsin. Ne ektin ki ne biçeceksin? Ona göre Yaban, bir vicdanın çıkardığı yürek parçalayıcı haykırıştır."
Mütareke döneminde işgal altında, Anadolu'da bir köyde geçen romanda Yakup Kadri yer yer eleştirinin dozunu arttırır. Özellikle Anadolu köylüsü hakkındaki yargıları, realizmin yanlış anlaşılmasını akla getiriyor. Ziya Bakırcıoğlu, Türk Romanı eserinde bu durumu şöyle açıklar, haklı bir tespitle: " Realizmi yalnızca kötülükleri ve çirkinlikleri tespit eden, güzellikleri görmezlikten gelen bir anlayış kabul etmek bizim özellikle köy romanlarımıza musallat olmuş bir hastalıktır." Onlar diye adlandırdığı köylü gibi düşünemeyen Ahmet Celal'in ruh dünyasını, çelişkilerini, gelgitlerini ve bazen yazarın araya girip sosyal meselelerini anlattığı bir hatıra defteri Yaban. Türüne roman denilse de bir romanın kusur sayılabilecek birçok özelliğine sahip. İhmal edilmemiş hatıra defteri. Ahmet Celal,in yığınlar içinde kendini anlattığı, arkadaşıdır Yaban kitabı. Öyle ya, "yalnızlık dinmeyen bir sızıdır" Hele ki "onlar" gibi düşünemeyem bir İstanbul entelektüeli için. Bu köhne Anadolu köyünde...
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
YABAN
İLETİŞİM YAYINLARI
214 SAYFA
MEHMET KEKLİKÇİ
Yorum Gönder