İpekli kumaşları ve on kütüphanesiyle ünlü Horasan'ın kadim başkenti Merv şehrinin emiri, 1114 yılında Ömer Hayyam'ın, şehrinde bilimsel çalışmalarına devam etmesi için İsfahan'dakine benzer Rasathane kurmayı teklif etti. Altmış yaşına gelmiş Ömer'in tek düşü hala bu Rasathaneydi. Teklifi kabul edip canla başla çalışmaya başladı. Kısa sürede Bab Sincan mahallesinde ki bir tepenin üstünde, bembeyaz çiçekler açmış dut ağaçları ve fulyalarla dolu bir bahçenin ortasında rasathane binası yükseldi.
Ömer iki yıl boyunca nefes almadan çalışıp mutlu oldu. Nakledildiğine göre, hava durumu tahminlerinde şaşırtıcı deneyler yapıyor, gökyüzü hakkındaki bilgisi sayesinde beş gün boyunca iklimin nasıl seyredeceğini büyük bir kesinlikle betimleyebiliyordu. Matematik alanında da öncü kuramlarını geliştiriyordu.
Hayyam, iklim ve hava değişikliklerine dair tecrübelerine Levazim'ül Emkine isimli eserinde yer vermiş. Coğrafya ile ilgili bilgileri içeren bu eserinde yön tayin etme usulü, çeşitli kıtaların iklim değişiklikleri hakkında bilgiler bulunuyor.
Hayyam, yaptığı çalışmaların çoğunu kaleme almamış, ancak kendisi birçok teori ve icadın isimsiz kahramanıdır. 21 Mart 1079 yılında tamamladığı, "Celali Takvimi" olarak bilinen takvim için büyük çaba sarf etmiş. Güneş yılına göre düzenlenen bu takvim 5000 yılda bir gün hata verirken, bugün kullandığımız "Gregoryen Takvimi" 3330 yılda bir gün hata veriyor.
* Bu Makale İsrafil BARAN tarafından Amin Maalouf'un Semerkant isimli kitabındaki bilgiler esas alınarak oluşturulmuştur.
Yorum Gönder